Διδακτικό σενάριο με θέμα Στερεότυπα και Προκαταλήψεις

Το προτεινόμενο διδακτικό σενάριο έχει ως θέμα τα Στερεότυπα και τις Προκαταλήψεις, ενώ στόχος του αποτελεί ο μετασχηματισμός του περιεχόμενου και της έντασης των ‘συναισθημάτων’ που είθισται να προκύπτει από την επαφή με τη ‘διαφορετικότητα’. 

Προτείνεται να πραγματοποιηθεί σε τρεις διδακτικές ώρες σε μαθητές της Γ' Λυκείου. Για την υλοποίησή του απαιτείται η χρήση Zunal και η εξασφάλιση άδειας χρήσης του εργαστηρίου της Πληροφορικής. 

Ακολουθεί αναλυτική περιγραφή του τρόπου υλοποίησης  και των φύλλων εργασίων που προτείνονται να αξιοποιηθούν. 

Συντάκτριες σχεδίου: Ρενταρή Μάλαμα, Σάββα Μαρία, Πιπίνη Αφροδίτη

Προτεινόμενο Διδακτικό Σενάριο

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ:

Γνωστική περιοχή: κοινωνική εκπαίδευση

Θέμα:  Στερεότυπα και προκαταλήψεις

Τάξη: Γ Γενικού Λυκείου

Λογισμικό: Zunal

Χώρος διεξαγωγής: Εργαστήριο Πληροφορικής

Απαιτούμενος χρόνος διεξαγωγής: 3 διδακτικές ώρες

Β.  ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Για την πραγματοποίηση του διδακτικού σεναρίου οι μαθητές έχουν ήδη κατακτήσει, από προηγούμενα μαθήματα, την έννοια της ετερότητας και της υποκουλτούρας, καθώς και το ερμηνευτικό πλαίσιο των πολιτισμικών διαφοροποιήσεων.

Με τις πρόσθετες 3 προτεινόμενες διδακτικές ώρες επιδιώκεται η εις βάθος διερεύνηση των διαδικασιών που προκαλούν τις διακρίσεις στην ελληνική κοινωνία, χρησιμοποιώντας, αυτή τη φορά, ως ερμηνευτικά εργαλεία τους όρους στερεότυπο και διάκριση. 

Οι μαθητές θα δουλέψουν ομαδοσυνεργατικά. Χωρισμένοι σε 3 ομάδες των 5 ατόμων θα κληθούν να μελετήσουν, το ήδη επιλεγμένο από τις καθηγήτριες, εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο ανά ομάδα θα είναι διακριτά στοχοθετημένο και οριοθετημένο. 

Ο ρόλος των καθηγητριών θα είναι διαμεσολαβητικός, καθοδηγητικός και διευκολυντικός. Η ενεργητική τους συμμετοχή θα περιοριστεί στο στάδιο της προετοιμασίας του διδακτικού σεναρίου, καθώς και στην έναρξή του, υλοποιώντας δραστηριότητες ψυχολογικής και γνωστικής προετοιμασίας. 

Γ. ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΥ ΘΕΤΕΙ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

Οι μαθητές θα γνωρίσουν ότι σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία, κοινωνία διαφοροποιήσεων και ‘διακρίσεων’, μπορούν να αναπτυχθούν σχέσεις ισότιμης μεταχείρισης. Επίσης, θα μάθουν ότι τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις δυσχεραίνουν τη διαμόρφωση αμφίδρομων σχέσεων, περιορίζοντας σε σημαντικό βαθμό τα οφέλη της κοινωνικής μας αλληλεπίδρασης.

Οι μαθητές  θα ενθαρρυνθούν, μέσα από την εργασία σε ομάδες, να εκφραστούν προφορικά και να αναπτύξουν κριτική σκέψη πριν την εξαγωγή συμπερασμάτων. Επίσης, θα εξασκηθούν στην αρμονική συνεργασία και αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές τους, ενώ, παράλληλα, θα εξοικειωθούν με τα περιβάλλοντα τεχνολογίας.

Τέλος, θα αποκτήσουν κίνητρα μέσα από φωτογραφίες, αποσπάσματα λόγου και βίντεο να αναπτύξουν τις αισθήσεις τους, μελετώντας βαθύτερα απλές ψυχαγωγικές εικόνες και οπτικό υλικό που τυγχάνει να βλέπουν στην καθημερινότητά τους, αλλά δεν εξετάζονται επαρκώς (οπτικά ερεθίσματα)

  

Δ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ - ΣΚΕΠΤΙΚΟ

Κατά την εφαρμογή του διδακτικού σεναρίου δεν αναμένονται ιδιαίτερες δυσκολίες, διότι το θέμα που έχει επιλεχθεί εμπεριέχει στοιχεία βιωματικής ερμηνείας.

Το λογισμικό που έχει επιλεχθεί είναι το zunal. Μέσω της χρήσης του οι 3 ομάδες των μαθητών θα πραγματοποιήσουν δομημένες ιστοεξερευνήσεις, ώστε να διεκπεραιώσουν το θέμα της ερευνητικής μας εργασίας. Οι πηγές μας θα προέρχονται από τον παγκόσμιο ιστό, στον οποίο θα πλοηγηθούν για να αναγνώσουν κείμενα, να δουν εικόνες, βίντεο και χάρτες.

Η προστιθέμενη αξία του διδακτικού σεναρίου επικεντρώνεται στην ενεργοποίηση σχημάτων κατανόησης και θεωρητικοποίησης των στάσεων και των αντιλήψεων που οι ίδιοι οι μαθητές εκδηλώνουν. Δηλαδή, θα επιδιωχθεί να εντοπιστούν και να ερμηνευτούν οι στερεοτυπικές συμπεριφορές που εκδηλώνουμε στην καθημερινότητά μας, ώστε, μεταγνωστικά, να προκύψει ο προβληματισμός για τους λόγους διατήρησης και διαιώνισής τους (αναπαραγωγή στερεοτύπων). 

Ε. ΔΙΑΔΙΑΣΙΑ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 

1^Η ΦΑΣΗ:  Αρχικά, από τις καθηγήτριες θα γνωστοποιήθουν στην ολομέλεια οι έννοιες του διδακτικού σεναρίου (στερεότυπο, προκατάληψη) και θα συνδεθούν με το περιεχόμενο των ορισμών που μελετήθηκαν σε προηγούμενα μαθήματα (ετερότητα, υποκουλτούρα). Στη συνέχεια, για να ενεργοποιηθεί η μεθοδολογική προετοιμασία του σεναρίου, θα χρησιμοποιηθεί απόσπασμα λόγου για προβληματισμό και συζήτηση. Το εν λόγω απόσπασμα θα είναι: ‘Σε κάθε περίπλοκο θέμα υπάρχει μια απλή απάντηση η οποία βέβαια είναι λάθος’.

Μετά την αλληλεπίδραση των μαθητών θα ακολουθήσει ο διαχωρισμός τους στις 3 ομάδες. Έπειτα θα κοινοποιηθεί η στοχοθεσία της κάθε μίας, καθώς και οι πηγές άντλησης του υλικού. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η εφαρμογή του σεναρίου θα έχει προετοιμαστεί στο λογισμικό zunal, οπότε οι μαθητές θα έχουν πρόσβαση στις οδηγίες υλοποίησης τόσο προφορικά (από τις καθηγήτριες) όσο και γραπτά (πλατφόρμα).

Οι στόχοι ανά ομάδα είναι: Ομάδα Α. Μελέτη των στερεοτύπων και των διακρίσεων μεταξύ των φύλων (άντρας, γυναίκα). Ομάδα Β. Μελέτη των στερεοτύπων και των διακρίσεων μεταξύ εθνικοτήτων (χώρες). Ομάδα Γ. Μελέτη περίπτωσης: Στερεότυπα και διακρίσεις που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση με ομάδες – κοινότητες κωφών και βαρήκοων.

Τα αναμενόμενα μαθησιακά οφέλη θα είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση σε θέματα ‘διάκρισης’,  η κατανόηση των αιτιών αναπαραγωγής τους και η τροποποίηση της σκέψης και της συμπεριφοράς.

2^η ΦΑΣΗ:  Τα συμπεράσματα που αναμένονται να αναπτυχθούν από τους μαθητές, αναφορικά με τα στερεότυπα, είναι:

 Τα στερεότυπα είναι υπεραπλουστευμένες (συχνά αυθαίρετες) γενικευμένες (θετικές ή αρνητικές) αντιλήψεις, οι οποίες δημιουργούνται στην προσπάθεια να κατανοήσουμε την πραγματικότητα. 

 Όταν αναφερόμαστε στα στερεότυπα εννοούμε ιδέες οι οποίες είναι βασισμένες σε στρεβλώσεις, υπερβολές και υπερ - απλουστεύσεις της πολύπλοκης κοινωνικής πραγματικότητας.

 Τα στερεότυπα μαθαίνονται μέσα από τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης και ο βαθμός της αφομοίωσής τους εξαρτάται από αντικειμενικούς και υποκειμενικούς παράγοντες.

 Η μελέτη περίπτωσης των κωφών και των βαρήκοων αποτελεί ένα τυπικό παράδειγμα προβολής κοινωνικών στερεοτύπων.

3^η ΦΑΣΗ: Οι αναμενόμενες ερμηνείες, επεξηγήσεις και αποδείξεις των μαθητών που παρουσιάστηκαν στη φάση 2 θα βασίζονται σε διατυπώσεις θεωρητικών μοντέλων που αναπτύχθηκαν από τον κλάδο των κοινωνικών επιστημών.

Πρόκειται για θεωρίες που μελετούν τη διαδικασία απόκτησης και εκδήλωσης των στερεοτύπων:

·         Πρώτη θεωρία: Η προσωπικότητα του ατόμου.

·         Δεύτερη θεωρία: Θεωρία κοινωνικής μάθησης.

·         Τρίτη θεωρία: Κοινωνικές – πολιτισμικές επιρροές που δέχεται το άτομο (κοινωνικές δομές και θεσμοθετημένοι θεσμοί)

ΣΤ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ  

Η αξιολόγηση θα γίνει σε 2 φάσεις. Στην πρώτη, οι αξιολογητές θα είναι οι ίδιες οι ομάδες και σε αυτήν δεν θα υπάρχει παρέμβαση των καθηγητριών. Δηλαδή, θα πραγματοποιηθεί ένα είδος αυτο-αξιολόγησης, υπό την ακόλουθη μορφή:

Η ομάδα Α θα αξιολογηθεί από τις ομάδες Β και Γ, απαντώντας στο φύλλο εργασίας 1.

Η ομάδα Β θα αξιολογηθεί από τις ομάδες Α και Γ, απαντώντας στο φύλλο εργασίας 2.

Η ομάδα Γ θα αξιολογηθεί από τις ομάδες Α και Β, απαντώντας στο φύλλο εργασίας 3.

Στη δεύτερη, όλες οι ομάδες – μαθητές θα αξιολογηθούν από τις καθηγήτριες απαντώντας στο φύλλο εργασίας 4. Τα κριτήρια αξιολόγησης θα είναι, ο βαθμός κατανόησης των εννοιών του διδακτικού σεναρίου, η ικανότητα εντοπισμού τους στις καθημερινές μας πρακτικές, η άσκηση κριτικής σκέψης ως προς τις διαδικασίες που τις προκαλούν.

Ζ.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ 

Βασικά εγχειρίδια:

Γεωργούλας, Στρ., Παπαιωάννου, Μ., Πράνταλος, Ι., & Κασιμάτη, Ρ.  (2007).  Κοινωνιολογία Γ’ Γενικού Λυκείου.  Αθήνα: ΟΕΔΒ.

Λευθεριώτου, Π., Μαντζαβίνου, Φ., Παπαγιάννης, Δ., Χαλκιά, Δ. (2011). Στερεότυπα και Προκαταλήψεις Δημιουργία και Αντιμετώπιση. Αθήνα: Ι.Δ.ΕΚ.Ε.