ΔΕΠΥ και φυλλα εργασίας στο μάθημα της Κοινωνιολογίας (Γ' Λυκείου)

Συνοπτικές πληροφορίες για τη ΔΕΠΥ

Οι Κάκουρος και Μανιαδάκη (2006) αναφέρουν ότι η ΔΕΠ-Υ είναι «μια αναπτυξιακή διαταραχή, οργανικής αιτιολογίας -σύμφωνα με τα περισσότερα ερευνητικά δεδομένα-, η οποία ασκεί αρνητική επίδραση σε πολλούς τομείς λειτουργικότητας του παιδιού και προκαλεί σοβαρές και επίμονες δυσκολίες τόσο στο ίδιο το παιδί όσο και στο οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον» (σελ.89). Ο Πεχλιβανίδης (2012) αναφέρεται στη ΔΕΠΥ ως νευροαναπτυξιακή διαταραχή που εμφανίζει υψηλά ποσοστά συννοσηρότητας με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές. Μάλιστα, επισημαίνει την ανάγκη εκπαίδευσης ψυχιάτρων για την αντιμετώπισή της σε ενήλικες, καθότι διαπιστώνεται επέκταση των επιπτώσεων ακόμα και στην ενήλικη ζωή.  

Η ΔΕΠΥ περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1902 από τον George Still (ιατρός). Μέχρι τη δεκαετία του 1970 ήταν γνωστή ως το σύνδρομο της ελάχιστης εγκεφαλικής δυσλειτουργίας. Αργότερα μετονομάστηκε σε υπερκινητική αντίδραση της παιδικής ηλικίας, ενώ στην αναθεωρημένη έκδοση του DSM –III εμφανίζεται ως Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητα. Στην έκδοση DSM – IV εντάχθηκε στην κατηγορία Διαταραχών ελλειμματικής προσοχής και διασπαστικής συμπεριφοράς, όπως και στην κατηγορία που αφορά τις διαταραχές πρώιμης έναρξης. Η μελέτη της αποτελεί ένα εγχείρημα που συνδυάζει επιστημονικά πεδία διαφορετικών ειδικοτήτων. Για το λόγο αυτό, αν και σημειώνεται σημαντική πρόοδο στην έρευνά της, ωστόσο διαπιστώνεται ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης τόσο των  αιτιών της όσο και των τρόπων διάγνωσης και αντιμετώπισης (Σκουντή, χχ).  

Τα βασικά χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ, που οργανώνουν και το πλαίσιο εντοπισμού των συμπτωμάτων της, είναι η ελλειμματική προσοχή, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα. Για τη διάγνωσή της, η συχνότητα εμφάνισης των συμπτωμάτων απαιτεί διάρκεια στο χρόνο (τουλάχιστον έξι μήνες) και ένταση στις συμπεριφορές, καθότι τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά είναι εφικτό να είναι εντοπίσιμα σε όλα τα παιδιά. Συγκεκριμένα, η συμπτωματολογία που υποδεικνύει την ελλειμματική προσοχής, αφορά περιπτώσεις που εμφανίζουν δυσκολίες στην οργάνωση και εκτέλεση εργασιών και οδηγιών, στη συγκέντρωση σε μία δραστηριότητα – πέραν αυτής που τους προκαλεί διασκέδαση και στην επεξεργασία πληροφοριών με το ρυθμό και την ακρίβεια που διακρίνει τους συνομήλικους. Επίσης, διαπιστώνεται εύκολη διάσπαση και μετάβαση σε νέες δραστηριότητες, καθώς και απώλεια των λεπτομερειών. Αντίστοιχα, τα συμπτώματα της υπερκινητικότητα εντοπίζονται στην νευρική και υπερβολική σωματική κίνηση και στην ακατάπαυστη συνομιλία, ενώ η παρορμητικότητα αφορά την ανυπομονησία, την έκφραση των συναισθημάτων, χωρίς τον αναλογισμό των συνεπειών, καθώς και στη διακοπή δραστηριοτήτων και συνομιλιών και παρεμβολής τους σε νέες (National Institute of Mental Health, 2008).

Η ΔΕΠΥ διακρίνεται σε τρεις βασικούς υποτύπους, οι οποίοι στη βιβλιογραφία αναφέρονται ως: α) κύρια υπερκινητικός – παρορμητικός, β) κύρια απρόσεκτος και γ) συνδυασμένος τύπος (υπερκινητικός – παρορμητικός και απρόσεκτος). Η κατάταξη στους εν λόγω υποτύπους προκύπτει από τον αριθμό των συμπτωμάτων που διαγιγνώσκονται ανά κατηγορία (ελλειμματική προσοχή, υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα). Αναλυτικά, ο πρώτος υποτύπος εμφανίζει περισσότερα συμπτώματα (εντοπισμός έξι ή παραπάνω) στην κατηγορία υπερκινητικότητα – παρορμητικότητα, ο δεύτερος περισσότερα (εντοπισμός έξι ή παραπάνω) στην κατηγορία ελλειμματική προσοχή και το τρίτος συνδυάζει τα συμπτώματα των παραπάνω κατηγοριών (έξι ή παραπάνω συμπτώματα ελλειμματικής προσοχής και έξι ή παραπάνω συμπτώματα υπερκινητικότητας - παρορμητικότητας). Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα παιδιά εμφανίζουν το συνδυασμένο υποτύπο, ενώ στο δεύτερο (κύρια απρόσεκτος) υπάρχει το ενδεχόμενο να μη γίνει αντιληπτή η ύπαρξη της ΔΕΠΥ, καθότι οι πιθανότητες εκδήλωσης μίας συμπεριφοράς με δυσκολίες κοινωνικοποίησης είναι μειωμένες. Αυτό συμβαίνει διότι τα παιδιά είθισται να εμπλέκονται ομαλά σε δραστηριότητες, χωρίς, ωστόσο, να δίνουν την απαιτούμενη προσοχή στις εκάστοτε ενέργειες που εκτελούν (National Institute of Mental Health, 2008).   

Ενδεικτικά φύλλα εργασίας για την υποστήριξη μαθητών με διάσπαση προσοχής σε μαθήματα της Κοινωνιολογία (Γ’ Λυκείου)

Ενότητα: 10.2 Προκατάληψη και Ρατσισμός

10.2.1 Έννοιες: Ρατσισμός, σοβινισμός

Ενότητα: 5.2. Η εκπαίδευση ως παράγοντας αναπαραγωγής

και αλλαγής της κοινωνίας

Υποενότητα 5.2.1 Η εκπαίδευση ως παράγοντας αναπαραγωγής της κοινωνίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία διαθέσιμη στο διαδίκτυο προς μελέτη σχετική με το θέμα:

Αγγελή, Κ. (2011). Μέθοδοι και τεχνικές της γνωσιακής - συμπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας για παιδιά και εφήβους. Στο: Α. Καλαντζή – Αζιζι, Α. (Επιμ.) Φάκελος Άρθρων Μάθημα: Γνωσιακές – συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία. ΕΚΠΑ: Τομέας Ψυχολογίας. Ανακτήθηκε 19/04/2016, από    

http://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/PPP204/Fakelos%20CBT.pdf

Αντωνοπούλου, Α., Σταμπολτζή, Α. & Κουβαβά Σ. (2010). Γνώσεις δασκάλων σχετικά με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ). Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 16, 162-180. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο:

http://www.pi-schools.gr/download/publications/epitheorisi/teyxos16/162-180.pdf

Γεωργούλας, Στρ., Παπαιωάννου, Μ., Πράνταλος, Ι., & Κασιμάτη, Ρ.  (2007).  Κοινωνιολογία Γ’ Γενικού Λυκείου.  Αθήνα: ΟΕΔΒ.

Γιαννετοπούλου, Α. (2007) Πρόγραμμα διαμόρφωσης συμπεριφοράς. Μελέτη περίπτωσης μαθητή με μαθησιακές δυσκολίες και ΔΕΠ‐Υ. Στο: Θέματα διαχείρισης Προβλημάτων Σχολικής Τάξης, 290-306. Ανακτήθηκε 19/04/2016, από http://users.sch.gr/pantala/index.php/2013-06-02-10-55-12/2012-02-16-16-25-34/688-2013-09-26-18-45-21

Δήμου, Σ. (χχ.)‘Μέθοδοι και Τεχνικές απομνημόνευσης του κειμένου του σχολικού εγχειριδίου Αρχές οργάνωσης και διοίκησης επιχειρήσεων και υπηρεσιών. Μία διαφοροποιημένη προσέγγιση στη διδασκαλία μαθητών με δυσκολίες στην οργάνωση μελέτης, αφομοίωσης και ανάκλησης πληροφοριών’. Ανακτήθηκε 18/04/2016, από     http://www.chiourea.gr/2014/10/blog-post.html

Ελληνική Εταιρεία Μελέτης ΔΕΠΥ. (2013). Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας. Οδηγίες για Εκπαιδευτικούς. Ανακτήθηκε 19/04/2016, από http://adhd.gr/

Κακούρος, Ε.& Μανιαδάκη, Κ. (2006). Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων- Αναπτυξιακή προσέγγιση. Αθήνα: Τυπωθήτω

Κάκουρος, Ε., Παπαηλιού, Χ. & Μπαδικιάν Μ. (2006). Οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για τη φύση και την αντιμετώπιση της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ). Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 41, 117-130.

Καλφούντζου, Σ. (2015). Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) στην Προσχολική Εκπαίδευση. 18ο Διεθνές Συνέδριο Κοινωνική Παιδαγωγική, Διαπολιτισμικότητα και Ειδική Αγωγή, Πάτρα, 50-61. 

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://elppo.inpatra.gr/praktika/2014_18o_vo2.pdf

Καραγκούνη – Αραίου, Φ., Σολομωνίδου, Χ. & Ζαφειροπούλου, Μ. (2003). Απόψεις και στάσεις εκπαιδευτικών για την αντιμετώπιση παιδιών με στοιχεία διάσπασης προσοχής ή/και με υπερκινητικότητα. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 35, 77-96. 

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://mzafiroplab.ece.uth.gr/23.pdf

Καραμπατζάκη, Ζ. (χχ). Υποστήριξη παιδιών με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα. Στο: Εξειδικευμένη Εκπαιδευτική Υποστήριξη για ένταξη ατόμων με αναπηρία ή/και ειδικές ανάγκες, 257-266. 

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.autismhellas.gr/files/el/bookfinal.pdf

Κουμούλα, Α. (2012). Η εξέλιξη της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) στον χρόνο. Ψυχιατρική, 23, Παράρτημα Ι, 49-59.

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.psych.gr/documents/psychiatry/23.2-GR-2012-SUP-49.pdf

Κουραντζή, Ε. (2011). Οι γνώσεις των εκπαιδευτικών της Α/θμιας για τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής‐Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ‐Υ). Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου Έρευνα, Εκπαιδευτική Πολιτική και Πράξη στην Ειδική Αγωγή (463-476). Μυτιλήνη: Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Πρόγραμμα «Συμβουλευτική και Μεθοδολογία Ψυχολογικής Έρευνας.

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://schoolpress.sch.gr/eperiodiko/files/2015/04/%CE%A0%CE%A1%CE%91%CE%9A%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%91-%CE%A3%CE%A5%CE%9D%CE%95%CE%94%CE%A1%CE%99%CE%9F%CE%A5-%CE%91%CE%98%CE%97%CE%9D%CE%91%CE%A3-2.pdf

Λαζαράτου, Ε. (2012). Υπερκινητικό σύνδρομο ή διπολική διαταραχή στην παιδική ηλικία; Ψυχιατρική, 23 (4), 304-313.

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο:

http://www.psych.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=566&Itemid=121&lang=el

Μιχαλιάδου, Α. & Τσιατσούλη, Δ. (2012). Μελέτη περίπτωσης μαθήτριας της Β΄Δημοτικού με διάγνωση Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) Πρόγραμμα Παρέμβασης – Υποστήριξη. Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο, 1-13.

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.elliepek.gr/documents/6o_synedrio_eisigiseis/54_mixaliadou_tsiatsouli.pdf

National Institute of Mental Health. (2008). Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Μετάφραση από  Ελληνική Εταιρία για τις Νευροεπιστήμες, Ελληνική Εταιρία Μελέτης ΔΕΠΥ, Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων, Ίδρυμα Ευγενιδιου.

Ανακτήθηκε 15/03/2016, από

http://www.hsfn.gr/2011/images/stories/gia_to_koino_items/books/attention_deficit_hyperactivity_disorder.pdf

Πεχλιβανίδης, Α., Σπυροπούλου, Α., Γαλανόπουλος, Α., Παπαχρήστου, Χ.Α. & Παπαδημητρίου Γ.Ν. (2012). Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) στους ενήλικες Κλινική αναγνώριση, διάγνωση και θεραπευτικές παρεμβάσεις. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 29 (5), 526-576.

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.mednet.gr/archives/2012-5/pdf/562.pdf

Πεχλιβανίδης, Α. (2012). Η εμπειρία από τη μελέτη της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) ενηλίκων στην Ελλάδα. Ψυχιατρική, 23, Παράρτημα Ι, 60-65.

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.psych.gr/documents/psychiatry/23.2-GR-2012-SUP-60.pdf

Σκουντή, Μ. & Μπιτζαράκη, Α. (2011). H κλινική έκπτωση της λειτουργικότητας των παιδιών με Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας: Προβληματική διαγνωστικών κριτηρίων. Ψυχιατρική, 22 (2), 158-163.

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.psych.gr/documents/psychiatry/22.2-GR-2011-158.pdf

Συνδέσμος Στήριξης ΔΕΠ – ΔΕΠΥ Κύπρου.  (2010). Οδηγό για Δασκάλους. Ανακτήθηκε 15/03/2016, από http://www.add-adhd.org.cy/publications/teachersgreek.pdf

Σκουντή, Μ. (χχ). Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (Σημειώσεις για το μάθημα). Ανακτήθηκε 15/03/2016, από

http://www.edc.uoc.gr/didkritis/simeiwseis_skounti.pdf

Σοφιανοπούλου, Α. (2011). Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με/ ή χωρίς Υπερκινητικότητα. Στο: Α. Καλαντζή – Αζιζι, Α. (Επιμ.) Φάκελος Άρθρων Μάθημα: Γνωσιακές – συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία. ΕΚΠΑ: Τομέας Ψυχολογίας. Ανακτήθηκε 19/04/2016, από

 http://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/PPP204/Fakelos%20CBT.pdf

Χαραλάμπους, Ν. (1999). Αποτελεσματική Μάθηση σε τάξεις μικρής ικανότητας. Λευκωσία: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου.

Χυτήρη, Ε.Φ. (2005). Γνωστικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη μάθηση και το γνωστικό προφίλ Άτυπα τεστ αξιολόγησης. Στο: Πόρποδας Δ (επιμ.), Εκπαιδευτικές Προσεγγίσεις και υλικό για την αξιολόγηση και αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών των μαθητών του δημοτικού σχολείου. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών, 15-56.   

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.e-yliko.gr/amea/prakseis_epeaek/yliko_gia_aksiologish_math_dyskolion.pdf